به گزارش همشهری آنلاین تراز آب دریاچه ارومیه در سال‌های اخیر، به کمترین میزان در دهه‌های اخیر رسیده بود و همین، زنگ هشدار را برای متولیان امر به صدا درآورد؛ چراکه خشکی کامل این دریاچه جان میلیون‌ها انسان را در شمال‌غرب و حتی مرکز کشور به خطر می‌انداخت.
ولی بارش‌های خوب ماه‌های اخیر و انتقال آب از سدهای مختلف به این دریاچه باعث افزایش تراز آبی دریاچه و افزایش امیدها به احیای دریاچه ارومیه شد.
بر اساس آنچه اعلام شده از شروع آبی سال جدید تا حالا چیزی حدود ۵۰ سانتی متر به ارتفاع آب دریاچه ارومیه اضافه شده است. ناگفته نماند این افزایش تراز آبی شاید کمی از شدت بحران این دریاچه کاسته است اما همچنان با نقطه مطلوب فاصله زیادی وجود دارد.
با اعلام آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی تراز دریاچه ارومیه به یک‌هزار و ۲۷۰ متر و ۳۳ سانتی‌متر رسیده که ۶ سانتی‌متر بالاتر از زمان مشابه سال گذشته و ۵۱ سانتی‌متر بالاتر از ابتدای مهرماه ۱۴۰۲ است.
در تراز فعلی حجم دریاچه ارومیه به ۱ میلیارد و ۷۷۰ میلیون متر مکعب رسیده است. حجم دریاچه نسبت به ابتدای سال آبی سال گذشته ۱ میلیارد و ۱۱۵۰ میلیون متر مکعب افزایش داشته و نسبت به مدت مشابه سال گذشته نیز ۱۷۰ میلیون متر مکعب بیشتر شده است.
هم‌اکنون وسعت دریاچه ارومیه ۱ هزار و ۳۰۰ کیلومتر مربع هست که ۱۷۰ کیلومتر مربع نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش داشته و ۶۸۶ کیلومترمربع نیز نسبت به ابتدای سال ابی ۱۴۰۲ بیشتر شده است.
انتقال آب از رودخانه کانی سیب
مسوول حوضه آبریز دریاچه ارومیه از انتقال آب از رودخانه کانی سیب به دریاچه ارومیه خبر داد و گفت: این اقدام مهمترین کار در دولت سیزدهم بود که باعث افزایش تراز آبی دریاچه ارومیه شد و همچنان ادامه دارد.
احمد قندهاری با بیان اینکه رهاسازی آب سدهای اطراف دریاچه پیگیری می‌شود، ادامه داد: مجموع حجم رهاسازی آب سدهای اطراف دریاچه ارومیه تاکنون بیش از ۲۰۰ میلیون مترمکعب بود.
وی سال ۱۴۰۱ را بدترین شرایط دریاچه ارومیه در سال‌های اخیر اعلام کرد و گفت: به دلیل بروز سه سال متوالی خشکسالی در حوضه آبریز دریاچه، یکی از سخت‌ترین و خشک‌ترین سال‌های این پدیده آبی را شاهد بودیم که امسال با روند مناسب بارش‌ها انتظار می‌رود روند آبگیری دریاچه بهبود نسبی پیدا کند.
قندهاری از افزایش ۲۶ درصدی ورودی آب سدها به بستر دریاچه ارومیه در سال جاری خبر داد و گفت: با توجه به اینکه اکنون ۵۰ درصد سدهای اطراف پر شده است، به میزان ۱۹ درصد رهاسازی آب سدها به بستر دریاچه افزایش نسبت به سال‌های قبل دارد.
وی افزود: باید به هر طریق ممکن برای مردم پایه سازی این طرح فعالیت‌های بسیار وسیع و مهمی برای اهالی روستاهای اطراف اجرایی شود، چون بدون همراهی و تعامل با مردم بومی امکان اجرای موفقیت آمیز طرح‌های سخت افزاری در حوزه‌های آب و کشاورزی وجود ندارد.
دلایل مرگ دریاچه باید از بین برود
یک کارشناس حوزه آب در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار داشت: در حال حاضر انتقال آب از سدهای مختلف و همچنین رودهای پرآب، یکی از مهمترین و کارآمدترین راهکارها به شمار می‌آید. البته مردم آذربایجان شرقی انتظار دارند نمایندگان مجلس همانطور که طرح احیا این دریاچه را به جد پیگیری می‌کنند، دلایل مرگ دریاچه را نیز از بین ببرند. چراکه احیا در کنار مرگ تدریجی، آب در هاون کوبیدن است.
علی عبدالهی افزود: مهمترین دلیل از بین رفتن این دریاچه در طول سالیان سال، همان مافیای سدسازی کشور است که در راستای منافع خود پروژه تعریف می‌کنند. همین افراد، در حالی به فکر انتقال آب از عمان به کویر هستند که تنها با بخشی از هزینه آن، می‌توان همان طرح را با تکیه بر روش‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری از محل هدررفت آب باران تأمین کرد و از مخاطراتی نظیر فرونشست زمین نیز پیشگیری نمود.
وی افزود: در همین راستا به‌نظر می‌رسد انتقال آب از رود ارس و دریاچه وان ترکیه (که اولی در حال اجرا و دومی در مرحله توجیه پروژه است)، بیشتر از آنکه دریاچه ارومیه را پر کند، جیب همین افرادی را که از آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند، پر خواهد کرد.
ضرورت مسدودسازی چاه‌های اطراف دریاچه
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی گفت: مسدودسازی چاه‌های غیرمجاز یک ضرورت در احیای دریاچه ارومیه است.
یوسف غفارزاده، اهتمام جدی نهادها و دستگاه‌های مختلف اجرایی و نظارتی در جمع آوری و مسدودسازی چاه‌های غیرمجاز اطراف دریاچه ارومیه را مورد تاکید قرار داد و افزود: برای اجرایی شدن این موضوع همکاری دستگاه قضائی و دادستانی و همچنین سازمان جهاد کشاورزی بسیار مهم و تأثیرگذار است.
وی وجود ۱۰ هزار حلقه چاه در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در حوزه استحفاظی آذربایجان شرقی را غیر قابل تحمل برای شرایط اقلیمی منطقه دانست و اظهار کرد: از سال ۱۳۹۴ تاکنون که ستاد احیای دریاچه ارومیه فعالیت‌های خود را عملیاتی کرده است، تاکنون هشت هزار و ۶۵۲ حلقه چاه با هماهنگی دادستانی مرکز استان و نیروی انتظامی مسدود شده است.
غفارزاده این تعداد انسداد چاه در حوضه آبریز دریاچه ارومیه را تنها ۴۶ درصد کل چاه‌های حفر شده دانست و ادامه داد: بر اساس برنامه ریزی های انجام شده باید سالانه به طور متوسط حدود ۲ هزار حلقه چاه در حوضه آبریز دریاچه ارومیه مسدود شود که در این راستا، سال گذشته در حوزه آذربایجان شرقی تعداد ۹۱۲ حلقه چاه با دستور قضائی بسته شد.
وی صدور حکم قضائی برای انسداد هر حلقه چاه را ضروری و بر اساس مفاد قانونی لازمه اجرای حکم دانست و یادآور شد: با توجه به اهمیت موضوع برای جامعه بومی و کشاورزی منطقه، بسته شدن هر حلقه چاه آثار و تبعات بسیار مختلفی دارد که باید فرهنگ سازی برای توجیه جامعه محلی از سوی اهالی رسانه انجام شود.
مدیرعامل آب منطقه آذربایجان شرقی نصب کنتورهای هوشمند در چاه‌های مجاز اطراف دریاچه ارومیه را یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین اقدامات این مجموعه برای جلوگیری از هدررفت آب‌های زیرزمینی برشمرد و گفت: تاکنون ۶۰ درصد مجموع این چاه‌ها در حوضه آبریز دریاچه در آذربایجان شرقی شامل ۶ هزار و ۲۸۵ حلقه نصب کنتورهای هوشنمند اجرایی شده است.
غفارزاده اضافه کرد: بر اساس تصمیم ستاد احیای دریاچه ارومیه از مهر ماه پارسال با قطع اضافه برداشت‌های چاه‌های دارای کنتورهای هوشمند، به میزان ۴۰ میلیون مترمکعب آب صرفه جویی شده است.
دغدغه رئیس جمهور
استاندار آذربایجان شرقی نیز از آمادگی کامل دستگاه‌های اجرایی استان برای احیای دریاچه ارومیه خبر داد و گفت: احیای دریاچه ارومیه دغدغه اصلی و مهم شخص رییس جمهور است.
مالک رحمتی اظهار کرد: دولت سیزدهم اهتمام جدی به احیای این دریاچه دارد و باید تمام دستگاه‌های اجرایی وارد میدان شده و تعاملات بین استان‌های آذربایجان شرقی و غربی در این راستا بیش از گذشته عینیت یابد.
وی احیای دریاچه ارومیه را برای کل کشور و به ویژه استان‌های آذربایجان شرقی و غربی مهم و حیاتی دانست و گفت: اگر میزان آب این دریاچه به حد استاندارد نرسد، با مشکلات عدیده زیست محیطی و بهداشتی، اجتماعی و فرهنگی در منطقه مواجه خواهیم شد.
رحمتی با تاکید بر اینکه شتاب دهی به احیای دریاچه ارومیه رویکرد اصلی و مهم ستاد احیا است، افزود: مشکل اصلی در این رابطه نوع مدیریت منابع آبی است و اگر همین منابع موجود را بهینه مدیریت کنیم به راحتی احیای دریاچه محقق می‌شود، به شرطی که مجامع محلی نیز همراه و همیار باشند.
وی بر ضرورت جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز و انسداد آنها در هر ۲ استان آذربایجان شرقی و غربی تاکید و اضافه کرد: بر همین مبنا باید اصلاح الگوی کشت و استفاده از شیوه‌های آبیاری نوین، اصلاح بذرها و در نهایت به روز رسانی و مدرن سازی کشاورزی باید مد نظر باشد.
رحمتی احیای دریاچه ارومیه را یک کار دانش پایه تعریف کرد که اگر از خرد جمعی و دانش فنی کشور و سایر کشورهای پیشرفته و صاحب سبک در این زمینه بهره بگیریم، اقدامات احیا سرعت و شتاب بیشتری خواهد گرفت.
وی با اعلام آمادگی کامل دستگاه‌های مختلف اجرایی آذربایجان شرقی در ارتباط با موضوع احیای دریاچه ارومیه، گفت: ما با تمام توان و ظرفیت‌های فنی و دانشگاهی خود در خدمت کارگروه ملی و استانی ستاد احیا هستیم.
کشتی معروف آرتیما در دریاچه ارومیه که سال‌ها بود به گل نشسته بود و فاصله زیادی با آب داشت این روزها به لطف بالاآمدن تراز آبی دریاچه ارومیه به آب رسیده است و مردم انتظار دارند همچنان روند احیای دریاچه به صورت عملی و سریع پیگیری شود.
لازم به توضیح است که بخش کشاورزی بزرگترین بخش مصرف کننده آب در آذربایجان شرقی و متهم اصلی خشکی دریاچه ارومیه است. به گفته دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه ۹۱ درصد از آب استان در این بخش مصرف می‌شود.
با این وجود اما سیاست‌های مربوط به اصلاح الگوی کشت در این استان پیشرفت چندانی نداشته و همچنان یونجه، سیب و چغندرقند از مهمترین تولیدات کشاورزی این استان هستند که هر سه آنها در فهرست محصولات آب بر هستند. کارشناسان بهترین راهکار برای مقابله با خشکسالی در کشور را توقف کشاورزی سنتی و اصلاح روش‌های کشت می‌دانند.
گزارش: محمدرضا علی اشرفی
نظر شما